“FATWOOD ALIAS KIENSPAN” TONDEL, DE ALTIJD SNEL ONTBRANDENDE EN VUURONTSTEKENDE BUSHCRAFT TONDEL.
By Henk Kraaijvanger.
Om in een natte bosomgeving onder natte overlevingsomstandigheden toch een levensreddend en extra motiverend vuur te kunnen ontsteken en brandend te houden, kost je toch wel enige tijd en ook veel moeite. Natuurlijk hoort elke buiten persoon (een anno 2017 gender neutrale benaming voor man of vrouw) minimaal een goed vouwmes (liefs een groot Victorinox vouwmes met een houtzaag), een Multi tool met houtzaag of stevig vaststaand mes bij zich te hebben en met natuurlijk de benodigde outdoor kennis. Beter is natuurlijk nog een Silky vouwzaag om dat zaagklusje snel en veilig uit te kunnen voeren. Dit om van een omgevallen naaldboom of een nog rechtopstaande dode stam van een naaldboom het zogenaamde “Fatwood” (harshoudend hout) te kunnen oogsten om zo een levensreddend en motiverend vuur te ontsteken en brandend te houden. Het zogenaamde “Fatwood heet in het Duits overigens “Kienspan”. Zoek in het bos naar omgevallen dode naald / dennenbomen met een versplinterde stam of stomp en grote kluit wortel systeem. Of een rechtopstaande dode stam met laag zittende dode korte takken/stompjes dicht bij de stam.
Geef je ogen goed de kost, blijf geduldig, hak of snij in mogelijk dode plekken en u zult best wat geschikte naaldbomen met “Fatwood” ontdekken.
HET ONTSTAAN VAN FATWOOD (HARSHOUDEND HOUT).
Het brandbare hars dat later het “Fatwood” is, wordt door de boom gebruikt om er voor te zorgen dat beschadigde delen van de boom sneller herstellen of de breukplaats van takken afgesloten worden.
1. De harsproductie komt dus snel op gang wanneer een boom beschadigd raakt of door een storm volledig net boven het wortelstelsel afknapt. Omdat de reddende hars na het afknappen en daardoor afsterven van de boom niet verder naar boven getransporteerd kan worden, hoopt dat hars zich op in de wortels en wordt spekachtig hout. En daar in die wortels vind je meestal dus “Fatwood”.
2. Bij rechtopstaande stammen met afgewaaide takken stuurt de boom snel de levensreddende hars naar de aanzet van de afgebroken takken om de “wond” af te sluiten en erger te voorkomen. En daar vind je meestal ook weer “Fatwood”.
3. Soms vind je bij plotsklaps omgewaaide grote bomen (“hoge bomen vangen veel wind”) in hun omvangrijke blootliggende wortelsysteem ook wel “Fatwood”. Net als de blunderende Minister van Defensie moest ook die hoge boom in de storm dan tegen de vlakte.
Opmerking: de naaldbomen in het algemeen en dennenbomen in het bijzonder zoals bijvoorbeeld bij de Zwarte Den, die heeft de hoogste harsproductie.
HET OPSPOREN EN HERKENNEN VAN “FATWOOD”.
1. De omgevallen dode naaldboom zal meestal aan de onderkant versplinterd zijn.
2. De rechtopstaande dode stam heeft dode laaghangende korte takken/ stompjes en op de basis stam en korte takken/ stompjes vind je meestal de “Fatwood”.
3. Ook de rottende stompjes van afgebroken stammen met een donkergrijze kleur kunnen ook een bron van “Fatwood” zijn.
4. De bovengenoemde stam en de takken zijn meestal verrot en hebben ook donkergrijze stukken.
5. Als je iets van die donkergrijze stukken afschraapt of schilt zie je een “spekachtige” structuur en als je daar aan ruikt, ruik je een terpentine achtige geur van de aanwezige hars.
6. Het “spekachtige”, kleverige “Fatwood” hout kan donkergrijs, wat oranje/roodachtig of soms witgrijs zijn en ruikt zoals gezegd naar terpentine.
HET OOGSTEN VAN “FATWOOD”.
Uit rottende wortels van de omgevallen dode naaldboomstronken of lage takken van afgeknapte/afgestorven naaldbomen is het “Fatwood” het makkelijkst te oogsten/scheiden. Dat betekent dat je voor “Fatwood” uit de wortels ook moet graven en hakken. Mocht je geen schop en bijl bij je hebben, kun je met je (zak)mes ook een gepunte graafstok fabriceren. Zie a.u.b. ook mijn nieuwe review over het zeer goede Victorinox Outdoor boek: https://www.bushcraft.nl/victorinox-outdoor-boek.
“Het solide, “spekachtige “, kleverige donkergrijze of oranje/rood kleurende en naar terpentine ruikende hars loste namelijk niet op in regenwater waardoor “Fatwood” ontstaan is en dat komt nu in het bos voor het ontsteken van vuur goed van pas.
Dat “Fatwood” is zoals reeds gezegd een zeer goed vuur ontbrandend en vuur ontstekend materiaal en heeft als bonus ook nog antibacteriële eigenschappen.
Hak dan als het hout al niet weggerot is, al het sponzige en vochtige dode rotte hout voorzichtig weg en je houdt daarna de solide spekkige stukken met opgehoopte hars over. Het hars houdend hout “Fatwood” ruikt overigens zoals reeds gezegd sterk naar terpentine.
Opmerking: Ook het plakkerige “Fatwood zaagsel” kun je als tondel gebruiken en na een snelle ontsteking geeft de “Fatwood” vlam een donkere rook af.
Fatwood is ook kant en klaar te koop onder de namen Maya Sticks.
Veel kookplezier.
Messenexpert Henk Kraaijvanger was KMA OPC/ instructeur en onderofficier toegevoegd bij het Bureau Force Protection, nu is hij b.d. / retired
Tevens was hij vanaf 1996 messenredacteur bij de wapenmagazines SHOOT, AK-56 en free lance messentesten/schrijver voor SAM tot 1999.
Tot slot is hij de ontwerper van het HKD foedraal en de huidige voorzitter/lid van de DKE jury.
Importeurs, heeft u ook een mes of een ander scherp voorwerp dat u getest of besproken wilt zien? Bent u wellicht zelf (beginnend) messenmaker?
Mail ons op [email protected] en wij laten u weten waar u uw mes of bijl heen kunt sturen.
