Koudeletsels, IJskoude moordenaars

KOUDELETSELS,”IJSKOUDE MOORDENAARS”.

 

ONDERVERDELING KOUDELETSELS:

1.       ALGEHELE AFKOELING.

2.       ONDERKOELING (HYPOTHERMIE).

3.       PLAATSELIJKE BEVRIEZING,

- FROSTSBITE.
- LOOPGRAAFVOET/ TRENCHFOOT.
- ONDERDOMPELINGSVOET/ IMMERSIONFOOT.

 

1. ALGEHELE AFKOELING.

Algehele afkoeling is een abnormale verlaging van de lichaamstemperatuur als gevolg van:

-  Geleiding als gevolg van contact met oppervlakten die een lagere temperatuur hebben dan 33 graden Celsius, bijvoorbeeld water en metalen (b.v. stalen bivak klapstoel in de winter).

-  Stroming van lucht en/of water.

-  Straling van koude oppervlakten.

-  Verdamping van vocht op het lichaam (onttrekt daardoor warmte uit het lichaam.

-  De ademhaling, waarbij warme lucht wordt uitgeblazen en koude lucht wordt ingeademd.

-  Ziekten en gevolg van medicijnen, die invloed hebben op de regeling van de lichaamstemperatuur.

-  Gebruik van alcohol, waarbij het verwijden van de bloedvaten een hogere warmte uitwisseling zal plaatsvinden en een verstoring van de warmteregulatie door de verminderde hersenfunctie.

-  Blootstelling aan een luchttemperatuur lager dan 24 graden Celsius of een watertemperatuur lager dan 33 graden Celsius.

-  Een combinatie van genoemde oorzaken.

Opmerking 1.

Water is een uitstekende temperatuurgeleider, daarom zal de huid blootgesteld aan watertemperaturen lager dan 33 graden Celsius, binnen 15 tot 20 minuten de omgevingstemperatuur hebben aangenomen. Geleiding door water gaat 25 keer zo snel dan door de lucht!

 

FACTOREN DIE VAN INVLOED ZIJN OP DE ALGEHELE AFKOELING.

-           Watertemperatuur.

-           Luchttemperatuur.

-           Vochtigheid.

-           Windsnelheid.

-           Kleding.

-           Conditie.

-           Voedingstoestand (voeding geeft warmte en energie/ kachel moet blijven branden).

-           Lichaamsgewicht.

-           Onbeschutte plaatsen.

-           Moeilijke of onvoldoende beweging.

-           Onjuiste houding.

-           Vochtbalans.

-           Eetlust.

-           Vermoeidheid.

-           Hygiëne.

-           Roken.

 

MAATREGELEN OM ALGEHELE AFKOELING TE VOORKOMEN.

-           Koude contactvlakken isoleren m.b.v.de mat slaapzak e.d.

-           Ga uit de stroming van koude lucht en water.

-           Dek de mond af om koude lucht wat voor te verwarmen.

-           Zorg voor een goede algehele conditie.

-           Drink en eet voldoende goede warme drank en voeding.

-           Gebruik geen alcohol en rook niet.

-           Hoeft u niet naar buiten, blijf binnen of beperk de tijdsduur blootstelling.

-           Was u zelf en uw kleding goed.

 

 

RELATIE TUSSEN WATERTEMPERATUUR, KLEDING EN TIJDSDUUR BLOOTSTELLING.

WATERTEMPERATUUR         TIJD GEKLEED       TIJD NAAKT       TIJD WET/DRY SUIT

5 graden Celsius                           1 uur                    0,5 uur                          3 uur

10 graden Celsius                         3 uur                    1 uur                              9 uur

15 graden Celsius                          5 uur                   2 uur                             12 uur

20 graden Celsius                          8 uur                   4 uur                             15 uur

 

HET TEMPERATUURREGULATIESYSTEEM.

Het temperatuurregulatiesysteem bevindt zich in de hersenen en werkt op de informatie van de zenuwen in de huid en grote bloedvaten. Bij afkoeling wordt de verdwenen warmte aangevuld door de verhoging van de schildklierfunctie, die verantwoordelijk is voor de snelheid van de stofwisseling. Afhankelijk van de afkoelingssnelheid en de hoeveelheid voedingsstoffen in het lichaam kan verdere afkoeling worden beperkt.

Als de stofwisseling waarbij warmte vrijkomt onvoldoende wordt en de lichaamstemperatuur ongeveer 35 graden Celsius is, kan het warmteverlies worden aangevuld door de activiteit van de spieren, in de vorm van rillen, bibberen en klappertanden. Alle willekeurige en onwillekeurige spieren worden hierbij geactiveerd om warmte te genereren.

 

2. ONDERKOELING/HYPOTHERMIE.

 

WAT IS ONDERKOELING? /EERSTE HULP BIJ ONDERKOELING.

Ons lichaam is onder normale omstandigheden goed in staat de kerntemperatuur op circa 37 graden Celsius te houden.    

Bij veranderende omstandigheden zoals koude, wind en regen, natte kleding, vermoeidheid angst, ziekte en verwonding, uitputting, ontoereikende voeding en drinken kan het zijn dat het lichaam meer warmte verliest dan het genereert. Het lichaam gaat als eerste rillen, dit om warmte te genereren en koelt onder de 35 graden Celsius af.                                                

Nu spreken we van onderkoeling (hypothermie), dat uit vier graden bestaat (zie onderstaande aangepaste tabel van de Alpine Resque).

Hypothermie is rectaal te meten, dus zorg ervoor dat u een breukvaste thermometer in uw winter EHBO set heeft.

 

 

 

VOORKOMEN VAN ONDERKOELING.

-          Zorg dat u een goede conditie hebt (daarom verplichte sport en jaarlijkse fysieke FFE en FIT test bij Defensie).

-          Let op uw groepsleden en uw buddy.

-          Neem op tijd rust, dit onder “warme omstandigheden”. 

-          Gebruik geen metalen gereedschap e.d. met je blote handen.

-          Neem goede en voldoende voeding/warm drinken (nooit alcohol).

-          Gebruik goede en schone kleding (slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel). 

-          Kleed u daarbij losjes en in EEN 3-LAGENSYSTEEM en pas die lagen aan de inspanning aan. Trek niet teveel kleding aan, want het gevaar bestaat dat je hierdoor overmatig transpireert. Op het moment dat je stopt of rust, koel je te snel af.

-          Gebruik vuistwanten en verlies die niet.    Een spreekwoord luidt namelijk: “ Wie in de koude zijn handschoenen verliest, verliest zijn leven”

-          Trek bij een rustpauze de natte kleding uit en laat dit drogen. Ja, ja leerlingen en cadetten, DAAROM was ik aan het eind van de lange mars even uit het zicht om een droog T-shirt aan te trekken. Lukt dit niet of heeft u te weinig kleding bij u, rust dan in de droge kleding en gebruik bij fysieke inspanning weer de natte kleding.

-           

HET 3-LAGENSYSTEEM:

* 1. DE BASISLAAG, deze laag houdt je huid droog (geeft vocht door) en dus ook warm.

Het bestaat uit: een Grenadier sokken. Gebruik liever geen katoen, want dat houdt vocht vast, waardoor je weer afkoelt. Tevens droogt katoen langzaam. Neem voldoende reserve ondergoed en sokken in je rugzak mee.

* 2.  DE TUSSENLAAG,  deze laag houdt warme lucht die je lichaam (lichaamswarmte) produceert vast en voert het vocht af naar de volgende laag.

Het bestaat uit: normale fleece truien in verschillende diktes, stretch fleece truien, truien uit (merino) wol en dons. Ikzelf heb goede ervaringen met een Arktis trui en puf-vest.

      *  3. DE BUITENSTE BESCHERMLAAG, deze bestaat twee soorten namelijk:                                        

          hardshell en softshell.                                             

- Hardshell:  Deze veelal ademende laag beschermt tegen regen en natte sneeuw.

Er zijn verscheidene stofnamen, die in meer of mindere mate een ademend vermogen hebben. De meest bekende zijn: Gore-tex, Triplepoint, eVENT enz. Deze buitenste laag houdt wind en water tegen en heeft een ademende werking.

Hierdoor gaat het transpiratievocht naar buiten, maar komt er geen vocht van buitenaf naar binnen. Privé gebruikte ik nadat een MPC buitensportjas bij natte sneeuw in de bergen niet voldaan had, een Gore-tex jas van Sprayway. “Dienstlich” gebruikte ik de verstrekte natweer parka en dito broek.

- Softshell: dat naast windicht ook waterafstotend, maar niet waterdicht is.  Het is elastischer dan hardshell en heeft een hoger ademend vermogen, maar is specifiek voor gebruik zonder regenbuien. Het is wel veel slijtvaster dan de hardshell laag.

 

 DE WINTERPARKA,

Bij extreme koude of onder arctische omstandigheden kun je nog een extra laag gebruiken, namelijk een donzen parka of een parka met een synthetische vulling. Die draag je bij droog weer over je tussenlaag of voor koukleumen over de softshell heen.

Ik heb privé jarenlang en met veel voldoening een dikke winterparka van Tenson gebruikt, edoch dat merk is nu een modemerk geworden met dito kwaliteiten. Daarom zit ik te denken om deze parka te zijner tijd te vervangen door een parka van een ander betaalbaar Zweeds merk. Van dienstwege gebruikte ik de verstrekte buitenkleding met de reeds genoemde items van de basislaag en middenlaag.

OPMERKING 3: Denk aan je benen, gebruik niet te strakke broeken en die broeken moeten winddicht en waterafstotend zijn. Tevens moeten deze broeken snel kunnen drogen. En gebruik de lange thermo onderbroeken.                                              

OPMERKING 4: Denk ook aan je voeten en gebruik goede vorstbestendige schoenen/laarzen met Grenadier sokken. Natte lederen schoenen en laarzen NOOIT bij het vuur drogen, omdat ze dan krimpen en te klein worden.

OPMERKING 5: gebruik ook een gezichtsmasker.

 

3a. PLAATSELIJKE BEVRIEZING/FROSTBITE.

Door ijzige koude en sterke wind kunnen onbedekte delen van het lichaam plaatselijk bevroren raken. Hierbij vindt een werkelijke bevriezing plaats met de vorming van kristallen in de cellen en weefsels. Veelal zijn het oren, vingers en tenen, die plaatselijk bevriezen. Dit kan voorkomen bij een lokale temperatuur van – 4 graden Celsius en lager en is afhankelijk van de tijd van blootstelling. Hoe lager de temperatuur en hoe hoger de windsnelheid, des te sneller de bevriezing! Het gezicht, de oren, de neus, de handen en voeten zijn zeer kwetsbaar, zelfs bij lichte afkoeling.  In de handen liggen de kleine bloedvaten vooral aan de oppervlakte.

Door de warmtewisseling in de (onbeschermde) huid, gaat het koud geworden bloed via de ader rechtstreeks naar het centrale gedeelte van het lichaam. Probeer de handen droog te houden en metalen voorwerpen bij temperaturen onder het vriespunt alleen met handschoenen aan te gebruiken.

Bij een watertemperatuur van 5 graden Celsius, zal na ongeveer 1 minuut de CONTROLE over de functie en de daarbij mogelijkheid om HANDELINGEN uit te voeren verdwenen zijn. Bij temperaturen van – 20 graden Celsius is het mogelijk dat de huid aan metalen delen vastvriest. De verschijnselen hiervan zijn vergelijkbaar met brandwonden, blaren zullen dan ook vrijwel altijd optreden. Handschoenen zijn onontbeerlijk hierbij! “ Wie in de koude/ arctische omstandigheden zijn handschoenen verliest, verliest zijn leven” luidt een spreekwoord!

Dat geldt ook voor alle vormen van koude letsels, omdat bij deze lichaamsdelen vele kleine bloedvaten, haarvaten aan het oppervlakte van het lichaam liggen.

Controleer de duur van je werkzaamheden buiten m.b.v. de WIND-CHILL TABEL.

 

WAT IS NU HET WIND-CHILL EFFECT?    

De wind, de stroming van lucht, in combinatie van vocht op de huid veroorzaakt een versnelde verdamping van het vocht en dus afkoeling, die in korte tijd invloed kan uitoefenen op dieper gelegen weefsels en bloedvaten. Wind betekent afkoeling, afkoeling kost voeding, voeding kost drinkwater.

Voorbeeld: Een onbedekte huid bij een windsnelheid van 16 km/h en een luchttemperatuur van - 7 graden Celsius, geeft een afkoeling op die huid, die gelijk is aan blootstelling aan een luchttemperatuur van – 16 graden Celsius. Houd dus de huid bedekt!

 

VERSCHIJNSELEN VAN PLAATSELIJKE BEVRIEZING/FROSTBITE ZIJN:

1. Bleekheid - een dode witte plek op de huid (de zogenaamde “white spot”).
2. Verdoving - volledig ongevoelig.
3. Verstijving – getroffen plek voelt hard en houterig aan.
4. Pijn bij verwarmen - tintelen.

Opmerking 4 : bij mezelf brak in een warme ruimte naast die pijn, ook misselijkheid en het klamme zweet uit.

 

GRADEN VAN BEVRIEZING EN VERSCHIJNSELEN.

 

 

BEHANDELING.

1. IN LICHTE GEVALLEN - de witte plek verwarmen met warme hand of want, die door de adem verwarmd is (NOOIT WRIJVEN). Daarna die blote delen beter beschermen tegen
2. IN ERNSTIGE GEVALLEN - meteen beschutting tegen koude zoeken en geneeskundige hulp inroepen/opzoeken.

 

3b. TRENCHFOOT/LOOPGRAAFVOET.

Ik heb veel “geleerd” van de Falklandoorlog, die onder Arktische omstandigheden werd gevoerd. Veel Engelse infanteriesoldaten hadden niet de juiste militaire uitrusting & kleding en bezweken daardoor bij de lange voetmars onder winterse omstandigheden.  Het slechte schoeisel zorgen voor veel Trenchfeet/ loopgraafvoeten.

De eenheden die veelal in Noorwegen en Scotland geoefend hadden, zoals de Royal Marine Commando’s en SAS hadden wel (veelal privé aangekocht ) goede kleding en schoeisel.

Daarom zijn die survival/outdoor winkels zoals Country Store met speciale kleding en uitrusting, een must voor elke militair. Zie het als je levensverzekering.

HOE KRIJG JE EEN TRENCHFOOT/LOOPGRAAFVOET?

Dit komt voor bij voeten die blootstaan aan temperaturen rond en onder het vriespunt als gevolg van:

-          Onvoldoende circulatie

-          Een vochtige omgeving, waarbij de benen naar beneden hangen/staan.

-          Onjuiste houding en geen beweging.

 

FACTOREN DIE HET PROCES VAN TRENCHFOOT/LOOPGRAAFVOET VERSNELLEN ZIJN:

-          Doornatte of vochtige sokken.

-          Te nauw of te klein schoeisel (twee paar sokken moeten daarin over elkaar aan kunnen).

-          Onvoldoende schoenverzorging (daarom laarzen poetsen).

-          Onvoldoende voetverzorging (daarom voor de slaapzak in te duiken, voeten verzorging en warm drinken).

-          Onvoldoende beweging en circulatie.

-          Hoge luchtvochtigheid.

-          Snoerende kleding bij benen.

-          Na beschadiging voeten, weer blootstaan aan hoge temperaturen.

Hieronder een 3-tal voorbeelden van TrenchFoot/Frostbite aan de voeten en handen.

 

 

3c.  ONDERDOMPELINGSVOET/ IMMERSIONFOOT.

Een onderdompelingsvoet/ Immersionfoot kan voorkomen bij onderdompeling van het onderlichaam of meer, in water van 33 graden Celsius of lager, waarbij de tijd, afhankelijk van de temperatuur een belangrijke factor is.

Naast dit gegeven speelt ook de druk van het water en speciale rol. Het bloed wordt namelijk uit de lager gelegen gedeelten van het lichaam gedrukt, die de bloeddruk in het lichaam zal verhogen. Dit wordt door het lichaam gecompenseerd door het afvloeien van vocht uit de circulatie, door het laten functioneren van de nieren. Denk hierbij aan het urineren tijdens het zwemmen (niet in het zwembad!), waarbij de hoeveelheid vocht die door het lichaam wordt afgescheiden, 3 tot 4 liter kan bedragen!                                                                                                                                                          

Door dit proces kan bij een redding een levensgevaarlijke situatie ontstaan als gevolg van het zogenaamde “after drop”, waarbij door het wegvallen van de waterdruk, het nog bruikbare volume bloed naar de lager gelegen lichaamsdelen zakt, waarbij door het optreden van een tekort aan circulerend vocht, onmiddellijk shock zal optreden.

En door de verticale houding en onjuiste bloeddruk, een tekort aan zuurstof in de hersenen dat weer een negatief effect op het bewustzijn heeft.

 

FACTOREN DIE HET GEHEEL VERSLECHTEREN, deze zijn:  

-          Temperatuur.

-          Diepte en waterdruk.

-          Nierfunctie.

-          Vochtbalans.

-          Tijd.

 

DE VERSCHIJNSELEN VAN ONDERDOMPELINGSVOET/ IMMERSIONFOOT ZIJN:

-          Prikkeling van de huid.

-          Tintelingen.

-          Gevoelloosheid.

-          Moeilijke beweging en stijve spieren

-          Verkleumd gevoel

-          Zwelling en blaren.

 

MORAAL VAN HET VERHAAL.

-          Gaat u op “pad”, zorg dan voor goede kleding, schoeisel en uitrusting.

-          Weet de bijzonderheden van uw groepsleden.

-          In sneeuw, neem de speciale reddinguitrusting mee.

-          Zorg ervoor dat u een goede conditie hebt.

-          Voordat u vertrekt, check de weersberichten.

-          Geef uw routeplan aan uw naasten op (en houdt u daaraan).

-          Kijk tijdens de tocht naar de toestand van uw groepsleden.

-          Geen machogedrag, zoals skiën vanaf de zwarte piste.

-          Onderweg geen alcohol of andere geestverruimende middelen gebruiken.

-          Gebruik bij alles uw gezond “boerenverstand”.

 

Messenexpert Henk Kraaijvanger was KMA OPC/ instructeur en onderofficier toegevoegd bij het Bureau Force Protection, nu is hij b.d. / retired
Tevens was hij vanaf 1996 messenredacteur bij de wapenmagazines SHOOT, SAM en AK-56.

Tot slot is hij de ontwerper van het HKD foedraal en de huidige voorzitter/lid van de DKE jury.

Importeurs, heeft u ook een mes of een ander scherp voorwerp dat u getest of besproken wilt zien? Bent u wellicht zelf (beginnend) messenmaker?

Mail ons op [email protected] en wij laten u weten waar u uw mes of bijl heen kunt sturen.