Navigatie Poolster

NAVIGATIE 2, BIJ NACHT MET BEHULP VAN DE POOLSTER EN BIJ EEN WOLKELOZE HEMEL.Door Henk Kraaijvanger

Geloof me maar op mijn woord dat ik voor mijn voormalige baan als militair veel tijd buitenshuis doorgebracht heb. Leven vanuit een boogtent (wat nog luxe is) of van onder een Basha en gedurende dag & nacht aan veel oefenitems meedoen, zoals bij duisternis een zogenaamde “stille nachtaanval” of Escape and Evasion. Het behouden van richting tijdens duisternis zonder kompas  is een kunst op zich, maar is wel te leren en door veel trainen worden deze vaardigheden “ingeslepen”. Voor deze vorm van navigatie moeten er echter wel sterren aan de hemel staan. De Poolster is overigens alleen zichtbaar op het Noordelijke-Halfrond.

DE GROTE BEER / DE POOLSTER.

Bij het invallen van de wolkeloze nacht is het sterrenbeeld “De Grote Beer” zichtbaar, soms ook wel de  “Grote wagen” genaamd. Hij is goed herkenbaar, dit door zijn specifieke vorm. Ik houd het op de Grote Beer met zijn zeven sterren in de vorm van een denkbeeldige steelpan. De Poolster is de laatste en helderste ster aan de steel van de Kleine Beer (kleine steelpan), hij straalt in de donkere nacht echt. De Grote Beer draait binnen een etmaal in elliptische banen linksom rond de Poolster, waardoor de stand van zijn pannetje afhankelijk is van het tijdstip. Omdat de Poolster zo hoog staat gaat hij niet onder en blijft dus zichtbaar.

Opmerking 1.

Daar de “hoogte” van de Poolster afhankelijk is van de afstand van de waarnemer (jezelf) tot de Evenaar, is het mogelijk ruwweg (met een gradenboog), de (Pools)hoogte van de Poolster en de horizon te meten. De Poolster staat op de Evenaar op 10 graden Noorderbreedte (NB) en 10 graden hoog (= Poolshoogte) aan de horizon.

Opmerking 2.

Een reiziger in Genua (Italië) ziet de Poolster op ca. 44 graden poolshoogte en bij Flensburg (Duitsland) de Poolster op ca. 54 graden. De Poolster staat in Duitsland opvallend hoger aan de hemel, maar altijd in het noorden. In Denemarken zal deze Poolster nog hoger staan.

HET NOORDEN BEPALEN.

1. Zoek eerst de Grote Beer (steelpan) en bepaal vanaf de bodem tot de rand, de “panhoogte”.
2. Verleng in een denkbeeldige lijn, de hoogte van deze pan met een factor 5. Dus 5 maal deze waarde verlengen en dan kom je uit bij een heldere ster, de Poolster (is het begin van de Kleine Beer).
3. Trek nu een denkbeeldige lijn loodrecht vanaf de Poolster naar beneden naar de horizon, dan vind je het Noorden op het snijpunt van beiden.
4. De andere windestreken kunnen nu daaruit afgeleid worden!

TIP:  Ik had als back-up altijd een klein SERE kompasje van Silva in mijn portemonnee. Deze wordt helaas niet meer gemaakt. Een alternatief is het Francis Baker Nato Survival kompas is een nog betere keuze.